Art. 1
Wysokie Układające się Strony zgodnie stwierdzają, że ustalona i istniejąca granica, biegnąca od Morza Bałtyckiego wzdłuż linii na zachód od miejscowości Świnoujście i dalej wzdłuż rzeki Odry do miejsca, gdzie wpada Nysa Łużycka, oraz wzdłuż Nysy Łużyckiej do granicy czechosłowackiej, stanowi granicę państwową między Polską a Niemcami.
UKŁAD między Rzecząpospolitą Polską a Niemiecką Republiką Demokratyczną o wytyczeniu ustalonej i istniejącej polsko-niemieckiej granicy państwowej, podpisany w Zgorzelcu dnia 6 lipca 1950 r.
Granica aliancka
Obradujący w lipcu i sierpniu 1945 roku w Poczdamie przywódcy „wielkiej Trójki”, czyli Wielkiej Brytanii, USA i ZSRS, dokonali wielu istotnych ustaleń dla przyszłości Europy. Wśród nich kluczowe były decyzje dotyczące zmian granic na powojennym kontynencie. Jedna z nich odnosiła się do przebiegu granicy polsko-niemieckiej. Ustalono wówczas, że ziemie należące dotychczas do III Rzeszy, a leżące na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej, mają przypaść Polsce. Liczne korekty graniczne miały miejsce jeszcze w tym samym roku. Kolejne drobne zmiany przyniósł rok 1949, który zmienił również sytuację polityczną na mapach Europy.
W maju z połączenie amerykańskiej, brytyjskiej i francuskiej strefy okupacyjnej Niemiec utworzono Republikę Federalną Niemiec (RFN), a już we wrześniu Sowieci dokonali przekształcenia swojej strefy w Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD). Wraz z ukształtowaniem się podziału Niemiec na dwa państwa Polska zaczęła graniczyć z jednym z nich. Kwestią zasadniczą stało się więc unormowaniu przebiegu wspólnej granicy na mocy umowy międzynarodowej. Szczególnie mocno dążyły do tego polskie władze, które zdawały sobie sprawę, że należy działać szybko, gdyż granica może stać się kartą przetargową wykorzystywaną przez Sowietów w momentach politycznych rozgrywek z państwami bloku wschodniego.
Zgorzelec/Görlitz
6 lipca 1950 roku w dolnośląskim Zgorzelcu spotkali się przedstawiciele Polski i NRD. Warszawę reprezentowali premier Józef Cyrankiewicz i sekretarz generalny w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Stefan Wierbłowski. Natomiast Berlin – niemiecki premier Otto Grotewohl oraz minister spraw zagranicznych Georg Dertinger. Miejsce spotkania nie było przypadkowe. Polski Zgorzelec był przed 1945 rokiem częścią niemieckiego miasta Görlitz. W wyniku ustaleń z Poczdamu Görlitz zostało podzielone granicą na dwa miasta, należące do dwóch różnych państw. Po podpisaniu polsko-niemieckiego układu sygnatariusze symbolicznie przeszli przez most graniczny z Polski do NRD.
Podpisane, ale co z tego?
Podpisanego przez Polskę i NRD układu nie zaakceptowały jednak władze RFN. Ówczesny kanclerz zachodnich Niemiec, Konrad Adenauer, powiedział:
„Rząd komunistyczny, narzucony niemieckiemu społeczeństwu w sowieckiej strefie okupacyjnej, określił linię Odra–Nysa w jednym z traktatów z polskim rządem jako ostateczną gwarantowaną granicę między Niemcami a Polską. Rząd Republiki Federalnej nie uznaje tego postanowienia. […] Wszystkie uzgodnienia podjęte w Zgorzelcu są nieważne w całości. Decyzje o losie niemiecko-wschodnich terenów, będących pod władaniem administracji polskiej i sowieckiej podejmie się w momencie zawarcia traktatu pokojowego z całymi Niemcami. Niemiecki rząd federalny jako rzecznik całego niemieckiego narodu nie pogodzi się nigdy z zaborem tych czysto niemieckich terenów, a w przyszłych pertraktacjach pokojowych będzie występować za sprawiedliwym rozwiązaniem tej kwestii między prawdziwie demokratyczną Polską i demokratycznymi zjednoczonymi Niemcami.”
Zmiany przyniosły dopiero lata 70. 7 grudnia 1970 roku w Warszawie podpisany został Układ PRL-RFN, na którego mocy również drugie z niemieckich państw uznawało przebieg zachodniej granicy Polski. Ostateczna akceptacja wspólnej granicy miała miejsce w listopadzie 1990 roku, już po zjednoczeniu Niemiec.