Zamieszkały w Afryce, w drodze do Polski
Adam Czesław Dobroński: W Afryce urządzono 19 osiedli, w których zamieszkało ponad 20 tys. obywateli polskich. Przybywali transportami morskimi z Persji do portów w Mombasie, Tandze, Dar es Salam i Mozambiku, a stąd byli przewożeni w głąb lądu.
Pasażer na „statku filozofów”
Siergiej Lebiediew: Stoję na nabrzeżu, w polskim mieście Szczecinie. Północny wiatr znad Morza Bałtyckiego przynosi gęstą, szarą mżawkę, która spowija budynki i portowe żurawie, tworząc wrażenie zastoju ponadczasowości. Płynący Odrą holownik, niemal zupełnie ukryty za kurtyną dżdżu, staje się w końcu ledwie niewyraźnym zarysem; wydaje głośny, przeciągły dźwięk i znika we mgle. Jednak syrena wciąż brzmi – jak echo przeszłości.
Sandarmoch. Dramaturgia znaczeń
Irina Flige: Polski krzyż, a tak właśnie w Rosji często nazywany jest krzyż katolicki, pojawił się w Sandarmochu jako jeden z pierwszych – w dniu otwarcia Cmentarza Memorialnego Ofiar Terroru.
Kamienny fotel Bolka Augustisa
Urszula Dąbrowska: Przyjęło się, że Bolesław Augustis, autor największej kolekcji przedwojennych zdjęć z Białegostoku na emigracji już nie fotografował. Trzeba było polecieć do Nowej Zelandii, by przekonać się, że nigdy nie przestał być fotografem.
Pamięć GUŁ-agu
Elena Racheva: Niczego nie chcę. Niczego nie powiem – wymamrotał staruszek. – Ja ci opowiem, ty odejdziesz, a mnie potem co? – Znowu do łagrów? – o skomplikowanej pamięci GUŁagu we współczesnej Rosji pisze Elena Racheva.
Co może literatura?
Włodzimierz Bolecki: Gdyby książki Mackiewicza i Herlinga poprzestawały tylko na rejestracji sowieckich zbrodni, byłyby zapewne jedynie ilustracjami informacji, które krążyły w ówczesnej międzynarodowej sferze publicznej. Tymczasem zarówno Mackiewicz, jak Herling napisali swoje książki z zamiarem pokazania rzeczywistości, z którą się zetknęli w Sowietach, jako uniwersalnego zagrożenia wszystkich ludzi. Katyń i Jercewo potraktowali jak nazwy, których groza powinna przemówić do każdego człowieka.
Nie zdążyli do Andersa
Z prof. Karolem Olejnikiem o Sybirakach, którzy „nie zdążyli do Armii gen. Andersa” i o bitwie pod Lenino rozmawia Piotr Popławski
Sandarmoch. Kiedy przemawiają mogiły
Siergiej Lebiediew: Zbrojny atak Rosji na Ukrainę to recydywa imperialnej polityki, którą Rosja prowadziła od stuleci…
Polski mit Sybiru
Grzegorz Zackiewicz: Jeszcze w połowie XVIII w. Syberia nie wywoływała wśród mieszkańców Rzeczpospolitej skojarzeń z „wielkim więzieniem bez dachu”