Koniec I wojny światowej nie oznaczał, że w Europie zapanował bezwzględny spokój. Wręcz przeciwnie – jednym ze skutków Wielkiej Wojny były problemy gospodarcze licznych państw. Szansą na ich przezwyciężenie dla krajów Ententy były reparacje wypłacane przez Niemcy oraz zwrot pożyczek zaciągniętych przez Rosję w czasach caratu. Jednak zarówno Niemcy jak i Rosjanie nie byli zbyt chętni do spłacenia swoich zobowiązań. Postanowiono więc zająć się tymi dwiema niecierpiącymi zwłoki sprawami na międzynarodowej konferencji gospodarczej, którą zwołano na wiosnę 1922 roku do włoskiej Genui.

Wielkie nadzieje, jeszcze większy szok

Na konferencję obradującą w dniach 10 kwietnia-19 maja przyjechali przedstawiciele 29 państw europejskich i 5 brytyjskich dominiów. Do Włoch nie przybył jednak jeden z kluczowym graczy, czyli Stany Zjednoczone. Wiązało się to z nieuznawaniem przez nie Rosji Sowieckiej, którą zaproszono do wzięcia udziału w wydarzeniu, i która, jak się okazało, odegrała tam kluczową rolę. Już na samym początku obrad ludowy komisarz spraw zagranicznych Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Sowieckiej Gieorgrij Cziczerin oznajmił, że Rosja, ani żadna inna sowiecka republika nie będą spłacać carskich pożyczek, gdyż straty poniesione przez Moskwę w wyniku alianckiej interwencji stanowiły dwukrotność owych zobowiązań. Cziczerin zaproponował również powszechne rozbrojenie, które poprzez zmniejszenie kosztów poświęcanych na sprawy militarne, poprawiłoby sytuację gospodarczą w całej Europie. Było jasne, że to co chciano osiągnąć poprzez spotkanie w Genui, jest nieosiągalne.

Zwycięstwo przegranych

Jednak Cziczerin wiedział, że jego najważniejsza rola we Włoszech nie ogranicza się do głównych obrad konferencji. To, na czym Rosjanom zależało szczególnie, to zbliżenie z Niemcami. Zarówno jedne, jak i drugie państwo chciało poprawić swoją pozycję na arenie międzynarodowej. Izolowana w Europie Rosja widziała swojego potencjalnego współpracownika w mocno ograniczonym postanowieniami wersalskimi Berlinie. Już w drodze do Genui Cziczerin „zahaczył” o niemiecką stolicę. Nie bez przyczyny też obie delegacje nocowały obok siebie w Rapallo. Tam, w Wielkanoc, 16 kwietnia 1922 roku doszło do podpisania pomiędzy obiema stronami układu. Na jego mocy przywrócone zostały stosunki dyplomatyczne i konsularne między Niemcami i Rosją, a obie strony zrzekły się względem siebie jakichkolwiek roszczeń finansowych za okres wojny i lata powojenne. Do tego ustalono zasadę równouprawnienia w stosunkach gospodarczych, co do których obiecano sobie intensywny rozwój.

Armia Czerwona i Reichswehra – ramię w ramię

Układ w Rapallo był jednak tylko początkiem. Następne miesiące przyniosły rozszerzenie współpracy na linii Berlin-Moskwa. Już w sierpniu 1922 roku Niemcy i Sowieci porozumieli się w zakresie współpracy wojskowej. Niemieckie wojska, ograniczone traktatem wersalskim, otrzymały możliwość odbywania ćwiczeń na rosyjskich poligonach i korzystania z broni, której Niemcy nie mieli prawa posiadać (głównie lotnictwo i siły pancerne). W zamian rosyjski przemysł zbrojeniowy był usprawniany przez niemieckich ekspertów. Do tego wojskowi teoretycy prowadzili wzajemne wykłady dla wojskowych drugiej strony. Kres tej współpracy przyniósł rok 1933, kiedy to do władzy w Niemczech doszedł Adolf Hitler, zadeklarowany wróg komunizmu. Jednak po 6 latach wrogości Niemcy i Sowieci ponownie się porozumieli. Sierpień 1939 roku, a przede wszystkim pakt Ribbentrop-Mołotow z dnia 23 sierpnia, pokazał, że nawet największą nienawiść da się przekuć w sojusz. Wystarczyło znaleźć państwo znienawidzone przez obie strony, czyli Polskę.