Niezwykły talent polskiej literatury o brawurowej przeszłości: niepokorny i nieustępliwy antykomunista, agent wywiadu II RP na Kresach, przemytnik, nieustraszony żołnierz Armii Krajowej. Ułaskawiony od kary więzienia dzięki swojej literaturze – Sergiusz Piasecki.
Urodził się 1 kwietnia 1901 roku we wsi Lachowicze (obecnie Białoruś) w powiecie baranowickim, w województwie nowogródzkim, blisko granicy ze Związkiem Sowieckim. Istnieje pewna rozbieżność w dokładnej dacie jego urodzin. W dokumentach sporządzonych po II wojnie światowej figurowała data 1 czerwca 1899 roku. Jednakże właściwą datą jego urodzin był 1 kwietnia 1901 roku, a błędna data widniejąca w powojennych dokumentach wynikała z obaw Piaseckiego przed trudnościami związanymi ze swobodnym poruszaniem się za granicą.
Sergiusz Piasecki był nieślubnym dzieckiem zubożałego i zrusyfikowanego szlachcica Michała Piaseckiego oraz Kławdii Kułakowicz – białoruskiej chłopki (pochodzącej z miejscowej schłopiałej szlachty). Wychowywany jednak był przez ojca i jego konkubinę, Filomenę Gruszewską, która maltretowała go fizycznie i psychicznie. To właśnie ta część życiorysu Sergiusza Piaseckiego stała się podstawą jego późniejszego radykalnego sprzeciwu wobec wszelkiej tyranii. W domu mówiono w języku rosyjskim, w tym też języku przyswajał literaturę piękną. Choć od wczesnych lat szkolnych miał kłopoty z nauką i szkolną dyscypliną, równocześnie przejawiał zainteresowanie pisarstwem. Do podjęcia twórczości literackiej zachęcił go ojciec, który dostrzegł jego szkolne predyspozycje.
Życie na Kresach, w zrusyfikowanej rodzinie, nie pozwalało młodemu chłopakowi na wykształcenie polskiej tożsamości, ta zaczęła się kształtować w późniejszych latach. Nauki pobierał w gimnazjum w Mińsku Litewskim, a później zaś w głębi Rosji, gdzie znalazł się najprawdopodobniej wraz z falą bieżeństwa w 1915 roku. Jego awanturnicze usposobienie skutkowało definitywnym zakończeniem edukacji w 1917 roku, a w wyniku jednego ze swoich występków trafił do aresztu, z którego zbiegł. Zdarzenie to rozpoczęło w jego życiu okres, w którym źródłem dalszej edukacji stały się kontakty z kresowym półświatkiem i „ulicą”.
Pobyt w Moskwie w okresie bolszewickiego przewrotu, pełnego barbarzyństwa, terroru i propagandy, wpłynęło na ukształtowanie się w nim postawy umiłowania wolności i sprzeciwu wobec komunizmu oraz i na jego bezpośrednie zaangażowanie się w działalność antykomunistycznej partyzantki białoruskiej.
Jesienią 1919 roku Piasecki zaciąga się do oddziałów białoruskich organizowanych przy armii polskiej. W następnym roku kończy w Warszawie dziewięciomiesięczny kurs w Szkole Podchorążych Piechoty i uczestniczy w wojnie polsko-bolszewickiej w stopniu podchorążego. Od tego momentu zaczął wiązać swe losy z Polską. W sierpniu 1922 roku został zwerbowany przez II Oddział Sztabu Generalnego WP (wywiad wojskowy). Doskonała znajomość terenów przygranicznych Mińszczyzny, znajomość języka rosyjskiego, białoruskiego oraz umiejętność porozumiewania się w dialektach lokalnych, a przede wszystkim jego skłonność do brawury i działania na pograniczu prawa uczyniły z niego nieprzeciętnego wywiadowcę. Dla zamaskowania swojej działalności szpiegowskiej, ale też dla własnych korzyści, zaangażowany był w działalność przemytniczą. Dzięki pieniądzom z przemytu mógł opłacać siatkę swoich informatorów. Handlował różnymi towarami przewożąc je w głąb Związku Sowieckiego, a przedmiotem jego handlu była także kokaina, od której uzależnił urzędników i oficerów Armii Czerwonej, ale także i siebie. Za swoją szmuglerską działalność Piasecki wielokrotnie trafiał do aresztu. W 1926 roku, najprawdopodobniej z powodu jego kryminalnych przestępstw, II Oddział zdecydował się zwolnić Piaseckiego ze służby wywiadowczej. Stanął wówczas przed sądem i trafił do więzienia za napad z bronią w ręku i grabież dokonaną pod wpływem narkotyków. Został skazany na dożywocie i trafił do ciężkiego więzienia na Św. Krzyżu. Z jego zapisków i korespondencji wynika, że – z powodu swego niepokornego charakteru – często trafiał do karceru. Podczas odsiadywania kary, czytając Biblię i „Wiadomości Literackie”, opanował język polski, starannie studiując jego składnię. To właśnie w więzieniu powstały jego najważniejsze dzieła, w tym słynna, sensacyjna powieść „Kochanek Wielkiej Niedźwiedzicy”, opisująca jego przemytniczy proceder. Jej maszynopis trafił do Melchiora Wańkowicza, który po zapoznaniu się z manuskryptem dostrzegł niebywały talent literacki autora. Opublikowana w 1937 roku w wydawnictwie „Rój”, wzbudziła entuzjazm odbiorców, a obraz awanturnika – literata tylko spotęgował sławę Piaseckiego. W tym samym roku, dzięki wstawiennictwu przedstawicieli polskiego świata literackiego, prezydent Ignacy Mościcki ułaskawił pisarza.
Czas po wyjściu z więzienia Sergiusz Piasecki spędza w Zakopanem gdzie leczy się z gruźlicy i odbudowuje swoją sprawność fizyczną. Poznaje tam Stanisława Ignacego Witkacego, z którym się zaprzyjaźnia. W owym czasie Witkacy tworzy portrety pisarza.
Podczas II wojny światowej Piasecki wstąpił do wileńskich struktur Związku Walki Zbrojnej, gdzie dowodził oddziałem specjalnym, zajmującym się wykonywaniem wyroków śmierci orzeczonych przez sąd podziemny. Jego aktywność jest wysoko ceniona dzięki takim sukcesom m.in. jak np. wyniesienie z jednostki Gestapo archiwum dokumentującego Zbrodnię Katyńską.
Po wojnie Piasecki, posługując się sfałszowanymi dokumentami, w przebraniu, opuścił Polskę wyjeżdżając z konwojem UNRRA do Włoch, gdzie wstąpił (dzięki wstawiennictwu Melchiora Wańkowicza) w szeregi II Korpusu Polskiego. Wkrótce znalazł się w Anglii. Na emigracji tworzył i pisał powieści zaangażowane politycznie, w tym słynne „Zapiski oficera Armii Czerwonej”. Znany był ze swojej nieustępliwej krytyki systemu komunistycznego. Zmarł 12 września w 1964 roku w Penley w Wielkiej Brytanii. (KR)